Bilişim Sektöründe Çalışanların Psikososyal Risklerinin Değerlendirilmesi ve E-Devlet Proje Çalışanları Üzerine Bir Uygulama
Bu çalışma çerçevesinde bilişim sektöründe çalışanların maruz kaldıkları psikososyal risklerin değerlendirilmesi amacıyla e-devlet projelerini yürüten kamu ve özel kurumlardaki çalışanlar hedef seçilerek 115 bilişim profesyoneline 60 sorudan oluşan anket uygulanmıştır. Çalışanların psikososyal risk faktörlerine maruziyetleri işte adalet ve liderlik, iş güvencesi, işte takdir, iş talepleri, sosyal destek, iş kontrolü, fiziksel ortam, iş ve özel hayat dengesi, kaba davranışlardan korunma ile bilgi ve iletişim ölçekleri açısından değerlendirilmiştir. Ölçekler yaş, eğitim, cinsiyet, medeni durum, eğitim düzeyi, gelir, sektör, statü, unvan, toplam çalışma yılı ve son çalıştığı kurumdaki çalışma yılı gibi demografik değişkenlere göre analiz edilerek bilişim profesyonelleri arasında olması muhtemel farklılıklar ile psikososyal risk faktörlerine maruziyetleri değerlendirilmiştir.
Tez çalışması sonucunda araştırmaya katılan bilişim sektörü çalışanlarına ilişkin bazı tespitler yapılmıştır:
* Görevler toplam iş yükü ve çalışanların kapasitesine göre ayarlanamamaktadır.
* İşyerlerinin birçoğunda stresi önlemek için stratejik bir plan bulunmamaktadır
* Yapılan işe göre bilişim profesyonelleri tatmin edici ücretler alamamaktadır.
* Eğitim düzeyinin yükselmesi daha iyi şartlarda çalışma isteğini artırmaktadır.
* Çalışanlara yeterince sosyal destek sağlanamamaktadır.
* İşyerlerinde iyi kariyer imkanı sunulamaması, çalışanların işte takdir edilme duygusunu olumsuz yönde etkilemektedir.
* İşyerlerinin birçoğunda çalışanların dinlenebileceği uygun ortam bulunmamaktadır.
* İşyerlerinin birçoğunda şiddet, bıktırma, taciz gibi saldırgan davranışların önlenebildiği bir eylem modeli bulunmamaktadır.
* Çalışanların çoğu önemli kararlar alınırken açıkça bilgilendirilmemektedir.
Araştırmaya katılan çalışanlar açısından istenmeyen durumlar şu şekilde sıralanmıştır:
* İşletmede iyi yürümeyen beşeri ilişkiler sistemi
* Hatalı kariyer geliştirme çalışmaları
* Yetersiz fiziki çevre
Tespit edilen sorunlara yönelik geliştirilen çözüm önerileri şu şekilde sıralanmıştır:
* Yönetim, bilişim çalışanları için destekleyici bir organizasyonel yapı geliştirmelidir. İşletmenin kurumsal işleyişini planlarken yapıyı merkeziyetten uzak, katılımcılığı destekleyici, ortak karar vermeyi özendirici, ast üst arası iletişim engellerini yok edici bir organizasyon geliştirilirse, yalnızlık, desteksizlik ve zihinsel iş yükünün neden olduğu olumsuz stres, önemli ölçüde engellenecektir.
* Sektör çalışanlarını stresin olumsuz boyutlarından koruyabilecek bir stratejik eylem planı geliştirilmelidir.
* Bireysel ve kurumsal stres yönetimi eğitimleri verilmelidir.
* İşyerinde iş zenginleştirmesine dönük kurumsal düzenlemeler yapmak gerekmektedir. Sürekli tekdüze yapılan ve önemli zihinsel çaba, farklı düşünme gerektirmeyen projeler, bir müddet sonra çalışanlar için sıkıcı ve çekilmez olmaya başlar. İş, içerik olarak zenginleştirilip, çalışanlara daha fazla sorumluluk verilmeli, önüne başarı fırsatları çıkarılıp, kendi gayretine göre yükselmesi sağlanabilmelidir.
* Yeterli dinlenme zamanı mutlaka temin edilmelidir.
* Sektör çalışanları arasındaki çatışmayı azaltmak ve rolleri belirgin hale getirmek gerekir. Başta kamu bilişim çalışanları olmak üzere yeterli mesleki eğitim, kişilerin ne yapacağını gösteren görev tarifleri, rol belirsizliğini ve kişiler arası gerginliği önemli ölçüde azaltabilecektedir.
* Bilişim çalışanları için iyi ve açık bir kariyer planı yapmak, bu konuda çalışanlara danışmanlık yapmak gerekmektedir. İşletmede yükselme ve ilerleme basamakları belirli olmalı, çalışanlar kendilerini istedikleri hedeflere göre yetiştirmeye çalışıp, yöneticilerinden tavsiye isteyebilmelidir.
* Kurum içinde açık ve etkin bir iletişim sistemi kurulmalıdır. Kurum yapısı ve büyüklüğü uygun ise, bilgi işlem teknolojileri etkin şekilde kullanılarak, elektronik iletişim sağlanmalıdır. Kurum içi, işletmeler arası ve internet ortamların kullanımı sektör çalışanlarının açıklık ve özgüvenlerini geliştirebilir.
* Sorumluluk ve iş yükü çalışanlar arasında mutlaka eşit olarak paylaşılmalıdır.
* Saygın davranmanın farkındalığı artırılmalıdır. Bu çalışma kapsamında sadece e-devlet projeleri gerçekleştiren bilişim çalışanları göz önünde bulundurularak psikososyal risklere maruziyetleri değerlendirilmiştir. Diğer alanlarda da çalışan bilişim profesyonellerine yönelik benzer araştırmalar sektöre yararlı olacaktır.
-Mustafa TÜRKMEN
