İş Sağlığı ve Güvenliği Bakımından Çalışanların Yükümlülükleri ve Aykırı Davranışın Hukuki Sonuçları
İş sağlığı ve güvenliği, çalışanlar başta olmak üzere, toplumdaki tüm bireyleri ve kurumlarını yakından ilgilendiren bir konudur. İş sağlığı ve güvenliğinin korunmasında şüphesiz ki en fazla yükümlülükler işverene düşmekle birlikte, işverenin olduğu kadar çalışanların ve devletin de bir takım yükümlülükleri doğmaktadır. Alınan önlemlerin ve uygulamaların kâğıt üzerinde kalmaması için iş sağlığı ve güvenliği bilincinin oluşmasında herkesin katkısı olacaktır.
Çalışanların en temel yükümlülükleri; iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyma, işveren tarafından verilen eğitim ve talimatlara uyma, kişisel koruyucu donanımları doğru kullanma, işverene tehlikeyi haber verme, işveren ve çalışan temsilcisi ile işbirliği yapma ve bağımlılık yapan maddeleri kullanmamaktır.
İşçinin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uymaması, iş görme ve sadakat borcuna aykırılık teşkil edecektir. Bu sebeple işçi işverene TBK m. 400/I uyarınca kusuruyla verdiği her türlü zarardan sorumlu olacaktır. Bu sorumluluğun belirlenmesinde; işin tehlikeli olup olmaması, uzmanlığı ve eğitimi gerektirip gerektirmemesi ile işçinin işveren tarafından bilinen veya bilinmesi gereken yetenek ve nitelikleri göz önünde tutulacaktır (TBK m. 400/II). Çalışanların yükümlülüklerinin ihlali sonucunda işveren iş sözleşmesini geçerli veya haklı nedenle fesih hakkına sahip olabilecektir. Ayrıca çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uymadıklarında, disiplin cezaları ile karşılaşabileceklerdir.
Her şeyden önce, bir toplumda gerçek anlamda iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanabilmesi ‘iş sağlığı ve güvenliği bilincinin’ oluşması ile mümkün olacaktır. Yeni Kanunlarla istediğimiz kadar hukuki güvence mekanizmaları getirelim ve düzenleyelim, yine de bu güvenceleri korumak ve işletmek konusunda yeterli bir bilince sahip olamazsak, Kanunun amacını gerçekleştirebileceğinden söz edemeyiz. Çalışanların yükümlülükleri de bu noktada ele alınmalı, iş sağlığı ve güvenliği sisteminin diğer tüm unsurları ile birlikte bir bütün olarak etkin hale getirilmelidir.
