İstanbul Zeytinburnu İlçesi Tsunami Risk Analizi ve Eylem Planı Kitapçığı
Zeytinburnu İlçesi’nin Marmara Denizi ile kıyısı olan tek mahallesi Kazlıçeşme’dir. Bölgede sahil yolu olarak bilinen Kennedy Caddesi, mahalle yerleşimleri ile deniz arasında uzanan ve tüm ilçe sahilini boydan boya kat eden önemli bir ulaşım güzergahıdır. Kennedy Caddesi’nin deniz tarafı yeşil alanlar, park ve spor alanları ile yürüyüş yollarından oluşmaktadır. Deniz tarafında kurulu önemli bir yapı ZEYPORT Liman İşletmeleri ve balıkçı barınağıdır. Marmara Denizi’nde oluşabilecek sismik aktiviteye bağlı tsunami etkisinin yoğun olarak bu liman ve kıyı şeridinde olacağı, karadaki dalga ilerleyişinin Kennedy Caddesi ile sınırlı kalacağı, cadde üzerindeki az sayıda yapının da su baskınına maruz kalacağı hesaplanmıştır. Deniz altı heyelan aktivitesi ile oluşacak bir tsunamide ise dalgaların sahil yolunu da aşarak gerisindeki yapılaşmaların içlerine kadar ulaşabileceği hesaplanmıştır. Ancak sahil yolu gerisinde oluşabilecek karadaki akım derinliklerinin üç metreden az olacağı tahmin edilmektedir. Zeytinburnu İlçesi için en kötü senaryo olarak belirlenen Yenikapı deniz altı heyelanına bağlı tsunaminin gerçekleşmesi durumunda sahil yolu gerisinde su baskınına maruz kalabilecek alanlar, doğuda Kazlıçeşme Meydanı, batıda Ayvalı Dere yatağı boyunca Sümer ve Veliefendi mahalleleri ile sahil yolu üzerinde yeni inşa edilen toplu konut alanları ve oteller bölgesidir. Bu özellikleri nedeni ile ilçedeki olası baskın alanlarında tsunami riskinin azaltılması ile ilgili alınması gerekli önlem ve tavsiyeler en kötü senaryo gözetilerek belirlenmeye çalışılmıştır.
İlçe genelinde tsunami riskini azaltmaya yönelik en temel eylem olarak tahliye esnekliğinin artırılması görülmektedir. Bunun için öncelikle konuma göre en uygun tahliye rotalarının belirlenmesi ve bölgeyi kullanan kişilerin (sürekli veya günübirlik) farkındalık düzeylerini arttırıcı bilgilendirmelerin yapılması, sonrasında ise mümkün olduğunca belirli aralıklar ile tatbikatların düzenlenmesi gerekmektedir. Farkındalık düzeyinin arttırılması için en etkili yöntemlerden birisi uyarıcı, yönlendirici ve bilgilendirici amaçlar ile hazırlanmış tabelaların bölgeye yerleştirilmesidir. Park alanlarında uygun yerlere, parka ulaştıran yollara ve otopark alanına uygun aralıklar ile bu tabela ve işaretçiler yerleştirilmelidir. Bilgilendirici tabelalarda, alanın olası tsunami riski hakkında bilgiler verilirken hangi durumlarda harekete geçileceği ve bölgenin hangi yollar kullanılarak hızlıca terk edilmesi gerektiği aktarılmalıdır. Oluşabilecek panik ortamı düşünülerek en yakın tahliye koridoruna yönlendirici tabelalar yerleştirilmeli, tahliye koridorları üzerine güvenli bölge sınırlarını gösteren işaretler konulmalıdır.
Tahliye rotalarının oluşturulması ve halkın bilinçlendirilmesi çalışmaları dışında yine bu bölgede dalga akıntı hızı ve taşıdığı birikinti (enkaz, moloz vb.) etkisini azaltarak karadaki su basma mesafesini kısaltabilecek birtakım uygulamalar da bulunmaktadır. Bunlardan biri deniz kıyısındaki kıyı koruma amaçlı kaya dolgu alanlarının yükseltilmesi olabilir. Tsunami dalga etkisine dayanımlı uygun büyüklükte kaya bloklar kullanılarak uygun kotlarda yükseltme işlemi uygulanabilir. Baskın etkisini azaltabilecek bir diğer uygulama ise uygun türde bitkilerden seçilerek “Yeşil Kuşak” alanlarının oluşturulmasıdır. Hâlihazırda seyrek de olsa peyzaj amaçlı ağaçlandırma çalışmaları yapılmış bölümler bulunmaktadır (Şekil 28b, c). Ancak mevcut ağaçlar gerek sıklıkları gerekse dayanımları itibarıyla amaca uygun olmadığından bu alanlarda tsunami etkisine dayanabilecek özellikteki bitkilerle sıklaştırma veya yeniden düzenleme çalışması uygulanabilir.
İlçe sahilinde tsunamiden en çok etkilenecek alan ise Zeytinburnu Balıkçı Barınağı ve 5 adet iskele ve 7 adet Ro-Ro rampası ile hizmet veren (ZEYPORT) Zeytinburnu Liman İşletmeleri ve Gümrük Müdürlüğüne ait liman yapısıdır. Limanda, İstanbul Liman Başkanlığı Denet Memurluğu, Zeytinburnu Gümrük Müdürlüğü, İstanbul Gümrük Saymanlık Veznesi, İEM Deniz Limanı Şube Müdürlüğü Zeytinburnu Deniz Limanı Büro Amirliği, Karaköy Sahil Sağlık Denetleme Merkezi Tabipliği birimleri görev yapmaktadır. İşletme sistemi ve tabi olduğu yasal mevzuatlar gereğince bu saha içerisinde alınması gereken önlemler limanda faliyet gösteren tüm birimlerin katılımıyla belirlenmelidir. Ancak balıkçı barınağındaki mendirek yapısı ile Ayvalı Dere girişindeki mahmuz yapılarının kret kotları yükseltilerek gerek limanın gerekse liman gerisindeki alanın güvenliği arttırılabilir.
