İş Güvenliği Uzmanlarının Görev Yetki Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmeliğin Geçici 9. Maddesine İlişkin Açıklama
27/12/2024 tarihli ve 32765 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Yönetmeliğin Geçici 9 uncu maddesi,
“GEÇİCİ MADDE 9- (Ek:RG-27/12/2024-32765)
(1) (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle, çok
tehlikeli sınıftaki işyerlerinde 31/12/2024 tarihi itibarıyla en az üç yıl
fiilen görev yaptığını iş güvenliği uzmanlığı sözleşmesi ile belgeleyenlerden
son vize döneminde ihtar puanı veya askıya alma işlemi uygulanmamış olanlara,
31/3/2025 tarihine kadar başvurmaları halinde (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı
belgesi EK-1’deki örneğine uygun olarak Genel Müdürlükçe verilir.
(2) (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle, tehlikeli
ve/veya çok tehlikeli sınıftaki işyerlerinde 31/12/2024 tarihi itibarıyla en az
üç yıl fiilen görev yaptığını iş güvenliği uzmanlığı sözleşmesi ile
belgeleyenlerden son vize döneminde ihtar puanı veya askıya alma işlemi
uygulanmamış olanlara, 31/3/2025 tarihine kadar başvurmaları halinde (B) sınıfı
iş güvenliği uzmanlığı belgesi EK-1’deki örneğine uygun olarak Genel Müdürlükçe
verilir.
(3) Birinci ve ikinci fıkrada belirtilen fiili çalışma
süresinin hesabında sadece İSG-KATİP’te kayıtlı iş güvenliği uzmanlığı
sözleşmeleri esas alınır.”
şeklindedir.
İlgili maddenin yürürlüğe girmesi ile birlikte Genel
Müdürlüğümüzce iki husus hakkında açıklama gereği duyulmuştur.
1. Eğitim ve Sınav Şartı Olmaksızın Üst Belge Verilmesi
Hususu:
20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği
Kanununda işyerleri yapılan işin özelliği, işin her safhasında kullanılan veya
ortaya çıkan maddeler, iş ekipmanı, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma ortam
ve şartları vb. diğer hususlar dikkate alınarak tehlike sınıflarına göre
gruplandırılmıştır. Bu sınıflama kapsamında işyerleri, az tehlikeli, tehlikeli
ve çok tehlikeli olmak üzere 3 gruba ayrılmıştır. Kanun çerçevesinde yürütülen
işlemlerin genelinde bu tehlike sınıfları esastır.
Bununla birlikte; mezkûr Kanunda işverene iş sağlığı ve
güvenliği ile ilgili konularda rehberlik ve danışmanlık yapmak üzere iş
güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirme yükümlülüğü getirilmiştir. İş
güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğünün yerine getirilmesinde işyeri
tehlike sınıfları esas alınmıştır. Bu kapsamda; iş güvenliği uzmanlarının görev
alabilmeleri için; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı,
tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta
yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine
sahip olmaları şartı aranmaktadır.
6331 sayılı Kanunda yer verilen (A), (B) ve (C) sınıfı iş
güvenliği uzmanlarının, nitelikleri ve
görevlendirilmeleri ile iş güvenliği uzmanlığı belgesi alınmasına ilişkin
şartlar ise 29/12/2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş
Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında
Yönetmelik ile düzenlenmiştir. Yönetmeliğin dayanak maddesinde yer alan 6331
sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin birinci fıkrasında “Aşağıdaki konular ile
bunlara ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle
düzenlenir” hükmü yer almaktadır. Anılan fıkranın (b) bendinin (5) numaralı alt
bendinde yer alan “İşyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık
personelinin eğitimleri ve belgelendirilmeleri, unvanlarına göre kimlerin hangi
sınıf belge alabilecekleri, işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık
personeli eğitimi verecek kurumların belgelendirilmeleri, yetkilendirilmeleri
ile eğitim programlarının ve bu programlarda görev alacak eğiticilerin
niteliklerinin belirlenmesi ve belgelendirilmeleri, eğitimlerin sonunda
yapılacak sınavlar ve düzenlenecek belgeler.” hükmü uyarınca ilgili
Yönetmeliğin “İş güvenliği uzmanlığı belgesi” başlıklı 8 inci maddesinde bu
hususlar düzenlenmiştir.
İlgili maddeye bakıldığında ise; (A) sınıfı iş güvenliği
uzmanlığı belgesinin verilme şartlarının kategorik olarak iki gruba ayrıldığı
görülmektedir.
Birinci grup belirli şartları sağlaması halinde iş güvenliği
uzmanlığı eğitimine katılma ve sınavında başarılı olma halidir. İlgili maddenin
birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendinde bu husus “(B) sınıfı
iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle en az dört yıl fiilen görev yaptığını iş
güvenliği uzmanlığı sözleşmesi ile belgeleyen ve (A) sınıfı iş güvenliği
uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı
sınavında başarılı olanlara” şeklinde tanımlanmıştır.
İkinci grup ise mühendislik veya mimarlık eğitimi veren
fakülte mezunları ile teknik elemanlardan, mezuniyet ve/veya unvan gibi belirli
şartları sağlayanlara iş güvenliği uzmanlığı eğitimine ve ilgili sınava katılma
şartı olmaksızın doğrudan belgenin verilmesi halidir. İlgili maddenin birinci
fıkrasının (a) bendinin (2) numaralı alt bendinde iş sağlığı ve güvenliği veya
iş güvenliği doktora mezunlarına, (3) numaralı alt bendinde Genel Müdürlük veya
bağlı birimlerinde en az on yıl görev yapmış olanlara, (4) numaralı alt
bendinde iş sağlığı ve güvenliği alanında müfettiş yardımcılığı süresi dâhil en
az on yıl görev yapmış iş müfettişlerine ve (5) numaralı alt bendinde Genel
Müdürlük ve bağlı birimlerinde uzman yardımcılığı süresi dâhil en az on yıl
fiilen görev yapmış iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarına (A) sınıfı iş güvenliği
uzmanlığı belgesinin doğrudan verileceği düzenlenmiştir.
(B) ve (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgeleri için de
benzer ve farklı düzenlemeler yine ilgili maddede belirlenmiştir.
(A) sınıfı belgeye sahip bir iş güvenliği uzmanı, çok
tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli, (B) sınıfı belgeye iş güvenliği uzmanı
tehlikeli ve az tehlikeli, (C) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı ise
sadece az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde görev yapabilmektedir.
Bununla birlikte, bu genel kurala İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri
Yönetmeliğinin 5 inci maddesinin üçüncü fıkrasıyla istisna getirilerek, birden
fazla iş güvenliği uzmanı görevlendirilen kamu, maden, inşaat, metal, tekstil,
sağlık, ulaşım, taşımacılık, ticaret, imalat, bakım, onarım, kurulum, enerji,
kimya, tarım, ziraat, hayvancılık, mobilya, ormancılık, gıda, matbaa, atık
yönetimi, su temini, temizlik, ilaçlama sektörlerine ait işyerlerinde, tam
süreli iş güvenliği uzmanlarından sadece birisinde uygun belge sınıfı olması
halinde diğerleri için uygun belge şartı aranmayacağı hükme bağlanmıştır. Diğer
bir deyişle, bu kapsamda olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (B)
ve (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi sahibi olanlar sözleşme
imzalayabilmekte ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise (C) sınıfı iş
güvenliği uzmanlığı belgesi sahibi olanlar sözleşme imzalayabilmektedir. Bu
kapsamda üst sınıfta görev yapan kişilerin sayısı oldukça fazladır.
Ancak uygulamada yaşanan zorluklar nedeniyle 2015 yılında
6331 sayılı Kanuna eklenen geçici 4 üncü maddesinin birinci fıkrası ile mezkûr
Kanunun 8 inci maddesinde belirtilen çok tehlikeli sınıfta yer alan
işyerlerinde (A) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme
yükümlülüğü, (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi;
tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise (B) sınıfı belgeye sahip iş
güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, (C) sınıfı belgeye sahip iş
güvenliği uzmanı görevlendirilmesi kaydıyla 38 inci maddenin birinci fıkrasının
(a) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan yürürlük tarihine kadar yerine
getirilmiş sayılır hükmü getirilmiştir. Diğer bir deyişle, (B) sınıfı belgeye
sahip olanların bir üst sınıf olan (A) sınıfı belgeye sahip olanların sözleşme
imzalayabilecekleri çok tehlikeli sınıfta, (C) sınıfı belgeye sahip olanların
bir üst sınıf olan (B) sınıfı belgeye sahip olanların sözleşme
imzalayabilecekleri tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri ile iş güvenliği
uzmanlığı sözleşmesi imzalama imkânı getirilmiştir. Bu kapsamda ilgili yıldan
bugüne kadar bir üst sınıf işyerlerinde görev yapan kişi sayısı oldukça
yüksektir. Ancak ilgili madde ile tanınan bu imkânın yürürlüğü 31/12/2024
tarihinde sona ermiş olup, bu kapsamdaki sözleşmeler İSG-KATİP sisteminde
kendiliğinden iptal olmuştur.
Söz konusu açıklamalar çerçevesinde üst sınıfta fiilen üç
yıl görev yapmış ve son vize döneminde hakkında herhangi bir idari yaptırım
uygulanmamış olan iş güvenliği uzmanlarının yetkinlik ve deneyimlerinden
faydalanmak amacıyla bu kapsamdakilere eğitim ve sınav şartı olmaksızın bir üst
sınıf belge hakkı verilmesi öngörülmektedir. Yönetmeliğin genel kurgusuna
bakıldığında görülecektir ki, ilgili eğitimi alma ve sonrasında ilgili sınavda
başarılı olma şartı, ilgili alanda belirli bir çalışması ve tecrübesi olmayanlarla
ilgilidir. Kısaca, eğitim daha önce tecrübe etmediği üst sınıftaki tehlike
sınıfı hakkında bilgi edinmesi, sınav ise bu eğitim sonucunda yeterli bilgiye
ulaşıp ulaşmadığını ölçmek içindir. Oysaki getirilen düzenlemede, ilgili
kişiler halihazırda en az üç yıl üst sınıf tehlike sınıfında fiilen iş
güvenliği uzmanı olarak görev yapmış ve bu görev zamanında da herhangi bir
idari yaptırıma sebep olabilecek bir hata yapmamıştır. Kısaca, işbaşı eğitim
gibi değerlendirildiğinde ilgili tehlike sınıfı için yeterli bilgiye ulaşma
imkânı kazanmış ve idari yaptırımla karşılaşmayarak da yeterli bilgiye
ulaştığını ispat etmiş bulunmaktadır.
Sonuç itibarıyla, yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde en az
üç yıl ve üzerinde kendi sınıfından üst tehlike sınıfında iş güvenliği uzman
olarak görev yapan ve son vize döneminde de herhangi bir idari yaptırım (askı
veya ihtar) almayan kişilere, kazandıkları yetkinlik ve tecrübeye binaen eğitim
ve sınav şartı olmaksızın bir kereye mahsus yine kazandıkları yetkinlik ve
tecrübeye uygun olarak bir üst sınıf belgesi verilmesi için, 6331 sayılı
Kanunun 30 uncu maddesi ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yönetmelikle
düzenleme yetkisi verilen alanda ve belirlilik ilkesine de uygun bir şekilde
geçici bir düzenleme yapılmıştır.
2. Yardımcı İş Güvenliği Uzmanlığı Sözleşmelerinin Bu
Kapsamda Değerlendirilmemesi Hususu:
İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve
Eğitimleri Hakkında Yönetmelik'in 7 nci maddesinin beşinci fıkrasında yer alan
“(5) (Ek:RG-30/4/2015-29342) İşveren, bu Yönetmelikte belirtilen zorunlu
çalışma sürelerine bağlı kalmak şartıyla işyerinin tehlike sınıfına uygun
olarak görevlendirilmesi zorunlu olan en az bir iş güvenliği uzmanının yanında,
Kanunda ve Yönetmelikte belirtilen esas sorumluluklar saklı kalmak kaydıyla iş
güvenliği uzmanına yardımcı olmak üzere, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip
ve işyerinin tam süreli sigortalı çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı
görevlendirmesi yapabilir.” hüküm gereğince işyerlerinde asıl görevlendirilen
iş güvenliği uzmanına yardımcı olmak üzere yardımcı iş güvenliği uzmanlığı
görevlendirmesi yapılabilmesi sağlanmıştır.
Bu fıkra kapsamında yapılan görevlendirmelerde fıkrada yer
alan “Kanunda ve Yönetmelikte belirtilen esas sorumluluklar saklı kalmak
kaydıyla” ifadesi kapsamında yardımcı iş güvenliği uzmanlarının işyerindeki iş
sağlığı ve güvenliği konusunda yürütülen işlerde herhangi bir sorumluluğu ve
yetkisi bulunmamaktadır.
Bu maddenin ana amacı özellikle çok tehlikeli sınıftaki
işyerlerinde görev yapan ve C sınıfı belgeye sahip olan kişilerin bir üst belge
sınıfına geçebilmeleri için çalıştıkları mevcut işyerinden ayrılmak zorunda
kalmadan sürelerinin işletilebilmesi olup aynı Yönetmeliğin belgelendirme usul
ve esaslarının belirlendiği 8 inci maddesinde ifade edilen “(C) sınıfı iş
güvenliği uzmanlığı belgesiyle en az üç yıl fiilen görev yaptığını iş güvenliği
uzmanlığı sözleşmesi ile belgeleyen ve (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı
eğitimine katılarak yapılacak (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında
başarılı olan mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakültelerin mezunları
ile teknik elemanlara,” hüküm kapsamında eğitim ve sınav şartı sağlanmak
koşuluyla fiili çalışma süresi hesabına yardımcı iş güvenliği uzmanlığı
sözleşmeleri dahil edilmektedir. Bu kapsamda, yardımcı iş güvenliği uzmanı
olarak görev yapan kişilerin, fiili çalışma süresini tamamlamış olmaları
halinde eğitim katılmaları ve 2025 yılı Mayıs ile Aralık aylarında yapılacak
sınavlarda başarılı olmaları halinde bir üst sınıftaki belgeyi alma hakları
bulunmaktadır.
Bununla birlikte, İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki,
Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik 9, 10 ve 11’nci maddelerinde iş
güvenliği uzmanlarının görev, yetki ve yükümlülükleri tanımlanmakta olup bu
görev, yetki, yükümlülükler kapsamında herhangi bir ihlal tespit edilmesi
halinde aynı Yönetmeliğin 33 ve 34 üncü maddeleri gereğince kişilere ihtar
puanı veya askıya alma cezası uygulanmaktadır. Ancak, yardımcı iş güvenliği
uzmanı olarak görevlendirilen kişiler için Yönetmelik içinde belirlenmiş herhangi
bir görev, yetki veya sorumluluğu tanımlanmamış olduğundan bu kişilere
yaptıkları işlerden dolayı herhangi bir şekilde ihtar puanı veya askıya alma
cezası gibi idari bir işlem uygulanması ihtimali de yoktur.
27/12/2024 tarihinde yapılan düzenleme ile yürürlüğe giren
geçici 9 uncu madde hükmünden de anlaşılacağı üzere, bir üst belge
verilebilmesi için iki şartın birlikte sağlanması gerekmektedir. Bunlar;
31/12/2024 tarihi itibarıyla iş güvenliği belgesiyle, kendi
belge sınıfından daha üst bir tehlike sınıfındaki işyerinde İSG-KATİP’te
kayıtlı bir İGU sözleşmesiyle en az üç yıl fiilen görev yaptığını belgelemek.
Son vize döneminde herhangi bir ihtar puanı veya askıya alma
işlemi uygulanmamış olmak.
Bu düzenlemenin ana amacı, hali hazırda en az üç yıl üst
sınıf tehlike sınıfında fiilen iş güvenliği uzmanı olarak görev yapmış, asli
olarak yaptığı görevin tüm sorumluluğunu üstlenmiş, mevzuattaki tüm
yükümlülüklerini yerine getirmiş ve bu görevleri yaparken de herhangi bir idari
yaptırıma sebep olabilecek bir hata yapmamış kişilerin edindikleri deneyimin
dikkate alınarak bir üst belgenin verilmesidir.
Oysaki yardımcı iş güvenliği uzmanı olarak görev yapan
kişilerin, işyerlerinde herhangi bir yetkisi ve sorumluluğu olmaması sebebiyle
(Risk değerlendirmesi yapılması, eğitimlerin verilmesi ve benzeri görevleri
yerine getirme ve bunlara imza yetkisi bulunmamaktadır.) iş sağlığı ve
güvenliği açısından işyerinde yapılması gereken asli işlerde görev alma şansı
olmadığından kişinin yetkinlik kazanıp kazanmadığının ölçülebilme şansı yoktur.
Bu sebeple de bahse konu geçici madde ile bir üst belge verme şartlarından olan
herhangi bir idari yaptırım almamış olmaları şartını yerine getirme ihtimalleri
bulunmamaktadır.
Sonuç olarak, yukarıda yapılan açıklamalar ve ilgili mevzuat
çerçevesinde, her iki şartı birlikte yerine getirme ihtimali olmayan, diğer bir
deyişle ilgili sözleşme dönemi boyunca herhangi bir yetki ve sorumluluğu
olmayıp bu kapsamda herhangi bir idari yaptırımla muhatap kalma ihtimali
bulunmayan yardımcı iş güvenliği uzmanlığı sözleşme süreleri, geçici 9 uncu
madde kapsamında kazanılan yetkinlik ve tecrübeye binaen eğitim ve sınav şartı
olmaksızın bir kereye mahsus yine kazanılan yetkinlik ve tecrübeye uygun olarak
bir üst sınıf belgesi verilmesi için dikkate alınmamıştır.
Bilgilerinize sunulur.
