Köprü Temellerinin Tasarımı, Büyük Açıklıklı Betonerme Köprülerin Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
• Özel köprü temelleri boyut olarak oldukça büyük olduklarından, kesinlikle zemin araştırma çalışmalarında özel bir çalışma programı hazırlanmalıdır. Örneğin KGM projelerinde genel olarak her ayak için 5 adet (4 ü köşelere yakın lokasyonlarda, biri temel ortasında) zemin etüt sondajı yapılmalıdır. Sondajlardan uygun görülen biri pilot sondaj seçilmeli ve zemin türünden bağımsız olarak en az 50m derinliğe kadar ilerlenmelidir.
• Özellikle dik yamaçlarda inşa edilecek ayaklarda açılacak sondajlarda, sondaj derinliğinin komşu ayak temel seviyesi altına inmesine dikkat edilmelidir.
• Zemin etüt çalışmaları konusunda tecrübeli jeolog ve zemin mekaniği mühendisi (İnş. Müh.) hazırlanmalıdır.
• Sondajlara ilaveten mümkün olduğunca ilave çalışmalar (Presiyometre Testi, CPT v.b.) yapılarak, tasarım parametrelerinin tayini için alternatif datalar elde edilmelidir.
• Sondaj çalışmalarında tecrübeli sondaj mühendisi eşliğinde yapılmalı, sahadan gelen sondaj karneleri ve draft loğlar laboratuvar deney sonuçlarına göre titizlikle revize edilerek nihai loğlar elde edilmelidir. Bu yüzden çalışmalar tamamlanana kadar karot sandıkları uygun ortamda muhafaza edilmelidir.
• Köprü temel tipi seçimi ve geoteknik tasarım hesaplarının yer alacağı Köprü Geoteknik Raporu kesinlikle konusunda yeterli tecrübeye sahip Zemin Mekaniği Mühendisi (İnş. Müh.) tarafından Köprü Avan Proje Tasarımı ile paralel olarak hazırlanmalıdır.
• Özel köprü temelleri plan alanı ve kalınlık olarak büyük boyutlara sahip olacağından, tasarımda imalata yönelik detaylar düşünülerek projelerde gerekli detaylar verilmelidir. Bu amaçla temel betonlarının kaç aşamada döküleceği projelendirmede planlanmalı ve soğuk derzlerde gerekli donatı düzenlemeleri (rötre donatıları, sehpa donatıları v.b.) için detaylar verilmelidir.
• Özel köprülerde sıklıkla büyük çaplı ve uzun boylu fore kazıklar (örneğin f165cm çaplı) gerekli olabilmektedir. Projelendirme aşamasında köprü yeri göz önünde tutularak, söz konusu imalatlar için gerekli makine, ekipmanın temin edilip edilemeyeceği, temin edilebiliyorsa da yapım sürecinin nasıl olacağı planlanmalı, yapım sürecini zora sokacak detay ve imalatlardan mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.
• Yapım tekniği ve süresine bağlı olarak, büyük açıklıklı köprülerde rötre, sünme etkileri büyük iç kuvvetlere neden olabilmektedir. Bu yüzden bu tür köprülerde yapım aşamaları analizleri (stage construction analysis) önem kazanmaktadır. Köprü tasarım mühendisi aşamalı analizler için temellere etki eden tesirleri de kontrol etmelidir.
• Özel köprü tasarımında standart köprülerdekinden (Tr=475 yıl) farklı olarak daha yüksek geri dönüşüm periyotlu depremler (Tr=1000 yıl / Tr=2450 yıl) kullanılır. Bu yüzden deprem etkilerinin hesabında kullanılan zemine bağlı parametrelerin tayini (yerel zemin sınıfı gibi) büyük önem kazanmaktadır.
• Temel kalınlıklarının çok fazla çıkması halinde temellerde öngerme uygulanabilir.
• Özellikle dik yamaçlarda inşa edilecek köprü ayaklarının temel kazıları için, projelendirme aşamasında koordinatlı kazı planları hazırlanmalı, temel çukurunda su birikmesini önleyecek drenaj tedbirleri alınmalıdır.
• Temel kazı şevlerini planda sınırlamak amacıyla, geçici kazı şevleri mümkün olduğunca dik açılmalı, gerekirse şevlerde destek uygulamaları düşünülmelidir.
• Temellerin inşasını müteakip, temel ve kazı çukuru arasında kalacak boşlukların geri dolgularında kullanılacak malzeme projelerde ve geoteknik raporda tanımlanmalı, gerekli detaylar sunulmalıdır.
