Mesleki Talimat - İnşaat Elektrik Tesisat Çalışanı (Akım-Gerilim mevcut ortam)
Mesleki Talimat - İnşaat Elektrik Tesisat Çalışanı (Akım-Gerilim mevcut ortam) – Elektrikle İlgili Fen Adamlarının Çalışmalarında İş Sağlığı ve Güvenliği Kuralları
Elektrikle ilgili fen adamlarınca yapılacak çalışmalarda genel iş sağlığı ve güvenliği kural ve kaidelerinin yanında aşağıdaki kurallara da uyulacaktır.
1. Elektrik ile ilgili fen adamları, gördükleri teknik veya mesleki öğrenim seviyelerine göre aşağıdaki gruplara ayrılırlar ve aşağıda belirtilen işleri yapmakla yetkilidirler. Burada belirtilen işler hiçbir surette gruplarda belirtilen eğitim belgelerinden her hangi birine sahip olmayan çalışanlarca yapılamaz. Elektrik tesisatçıları her türlü asansör tesisatı ile ilgili sorumluluğu yüklenemezler.
1 inci Grup: En az 3 veya 4 yıl yükseköğrenim görenler: (1) Bağlantı gücü 50 KW`a kadar olan binaların elektrik iç tesis projesi hazırlama; (2) Denetime yönelik fenni mesuliyet sorumluluğu elektrik veya elektrik ve elektronik mühendislerince veya Yapı Denetim Kuruluşunun denetçi elektrik veya elektrik ve elektronik mühendislerince üstlenilen bağlantı gücü 1500 KW, 400 Volt’a kadar elektrik iç tesislerinin yapımı, (3) kendileri tarafından yapılan tesislerin muayene, bağlantı, ölçü ve kabulü için gerekli işlerin tamamlanması; (4) Bağlantı gücü 1500 KW`a kadar (gerilimi 36 kV’a kadar) olan tesislerin işletme, bakımı ve ölçü, İŞLERİNDE YETKİLİDİR.
2 inci Grup: En az 2 yıllık yüksek teknik öğrenim görenler ile ortaokuldan sonra en az 4 veya 5 yıl mesleki ve teknik öğrenim görenler: (1) Bağlantı gücü 30 KW`a kadar olan binaların elektrik iç tesis projesi hazırlama, (2) Denetime yönelik fenni mesuliyet sorumluluğu elektrik veya elektrik ve elektronik mühendislerince veya Yapı Denetim Kuruluşunun denetçi elektrik veya elektrik ve elektronik mühendislerince üstlenilen bağlantı gücü 1250 KW, 400 Volt’a kadar elektrik iç tesislerinin yapımı, (3) Kendileri tarafından yapılan tesislerin muayene, bağlantı, ölçü ve kabulü için gerekli işlerin tamamlanması, (4) Bağlantı gücü 1000 KW`a kadar (gerilimi 36 kV’a kadar) olan tesislerin işletme, bakımı ve ölçü, İŞLERİNDE YETKİLİDİR.
3 üncü Grup: En az lise dengi mesleki ve teknik öğrenim görenler, lise mezunu olup bir öğrenim yılı süreyle Bakanlıkların açmış olduğu kursları başarı ile tamamlamış olanlar ile 3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitimi Kanununun öngördüğü eğitim sonucu ustalık belgesi alanlar: (1) Bağlantı gücü 16 KW`a kadar olan binaların elektrik iç tesis projesi hazırlama, (2) Denetime yönelik fenni mesuliyet sorumluluğu elektrik veya elektrik ve elektronik mühendislerince veya Yapı Denetim Kuruluşunun denetçi elektrik veya elektrik ve elektronik mühendislerince üstlenilen bağlantı gücü 500 KW, 400 Volt’a kadar elektrik iç tesislerinin yapımı, (3) kendileri tarafından yapılan tesislerin muayene, bağlantı ölçü ve kabulü için gerekli işlerin tamamlanması, (4) Bağlantı gücü 500 KW`a kadar (gerilimi 36 kV’ a kadar) olan tesislerin işletme, bakımı ve ölçü, İŞLERİNDE YETKİLİDİR.
2. Elektrikle ilgili fen adamları, mesleklerini icra ederken, gördükleri teknik ve mesleki öğrenimlerinin yanı sıra ayrıca aşağıda belirtilen Yönetmelik hükümlerine de uygun çalışmalıdır:
(1) 11.11.1989 tarih ve 20339 s. R.G.de yayınlanan Elektrik İle İlgili Fen Adamlarının Yetki, Görev ve Sorumlulukları Hakkında Yönetmelik;
(2) 04.11.1984 tarih ve 18565 s. R.G.de yayınlanan Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği;
(3) 21.08.2001 tarih ve 24500 s. R.G.de yayınlanan Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği;
(4) 30.11.2000 tarih ve 24246 s. R.G.de yayınlanan Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği.
3. Elektrik fen adamları, sorumlu oldukları işverene karşı aynı zamanda elektrik konularında danışmanlık yaparak, tespit ve önerilerde bulunur: İşyerinde elektrikle ilgili yapılması gereken işler ile alınması gereken önlemleri tespit eder; düzenli aralıklarla yapacağı genel kontrollerde elektrikle ilgili varsa uygunsuzlukların giderilmesi konusunu takip eder; yapılacak periyodik kontrollerin ve ölçümlerin zamanında yapılmasını sağlar.
4. Elektrik fen adamları, panoların, elektrikli alet ve ekipmanların, seyyar veya sabit elektrik iletkenleri ve kabloların, yapılacak işe uygun olup olmadığını denetler; fiziksel/mekanik/kimyasal etkilere karşı korunması konusunda alınması gereken önlemlerin neler olduğunu; yalıtım maksadıyla neler yapılması gerektiğini; su ve nemden korunmak için alınması gereken önlemleri işverene bildirir; işveren tarafından verilen talimatların sahada uygulanması konusunu takip eder; alt yükleniciler ile sahadaki diğer firma çalışanlarının da bu tür yükümlülüklere uyup uymadığını denetler; sonuçlarını işverenine rapor eder.
5. Elektrik fen adamları gerekirse işverenin de onayını alarak, sahada gerekli gördüğü kişilere, elektrik kullanımı, alınması gereken önlemler, elektrik kazalarında yapılması gerekenler vb konularda eğitimler verebilir.
6. KKD Kullanımı: Elektrik fen adamlarının çalışmaları sırasında, kullandıkları eldiven ile iş ayakkabılarının 1000 V elektriğe kadar dayanıklı imal edilmiş olması zorunludur. Öte yandan şantiye şartlarında çalışan elektrik fen adamlarının kullandıkları iş ayakkabılarının delinmez tabanlı ve ezilmez burunlu olması önemlidir. Şantiyede sahada bulunulduğu müddetçe, fosforlu yelek ve baret giyilmesi zorunludur. Bunun dışında yapılacak işin özelliğine göre emniyet kemeri, toz maskesi, koruyucu gözlük vb kişisel koruyucu donanımlar da gerektiğinde kullanılmalıdır.
7. Elektrik tesisatının, cihazlarının veya çıplak iletkenlerin daima gerilim altında bulunduğu kabul edilir ve teknik bir zorunluluk olmadıkça gerilim altında elektrik onarımı yapılmaz.
8. 25 Volt AC ve 60 Volt DC gerilimin üstü gerilimler ölümcül kazalara neden olabilir.
9. Elektrik iç tesisatı ile elektrik enerjisi ile çalışan bütün makine ve tezgahların madeni aksamlarının kaçak akımlara karşı uygun koruma topraklanması yapılmalıdır. Elektrik fen adamları, topraklama yapılması ve zamanında yenilenmesi ile ilgili olarak işverene karşı sorumludur. Yeni bir makine veya cihaz bağlandıktan sonra da faaliyete alınmadan önce elektrik topraklama hattı bağlanmalıdır.
10. Kontrol/bakım/onarım yapılacak makine ve elektrik devrelerinde ilk yapılması gereken iş akımın kesilmesidir. Akımı kesen şalter veya anahtarlarda kilitleme tertibatı bulunmalı, bunlar açık (akım kesik) vaziyette kilitlenmeli ve ayrıca uygun ikaz levhaları asılmalıdır. Tesadüfen şalterlerin açılmasına, ters gerilim veya indüksiyon akımlarına karşı sistemin topraklanması sağlanmalıdır. Alınması gereken tüm tedbirler alındıktan sonra sistemde elektrik olmadığı tekrar kontrol edilmeli; çalışma başlatılmalı, çalışma sırasında yalnızca test edilmiş güvenli alet ve ekipmanlar ve cihazlarla çalışılmalıdır. Devreye akım, ancak, onarım bitirildikten sonra ve sadece birim yetkilisinin izni ile verilir.
11. Elektrik tesisi veya cihazlarında çalışmaya başlamadan önce kalibrasyonu yapılmış ve ölçü aletiyle gerilimin değeri ölçülmelidir. Gerilim kontrol etmek için asla seri lamba, el ile kontrol ya da farklı bir yöntem kullanılmamalıdır.
12. İşletme şartları sebebiyle özel bir durum olarak gerilim altında çalışılması gerekiyorsa çalışan kişiler bu iş için yetkilendirilmiş, özel eğitim almış olmalıdır.
13. Yüksek gerilim şalt sahasında yapılacak çalışmalarda akım geçirmez sehpalar kullanılmalı ve çalışmaya başlamadan önce Yüksek Gerilim Kontrol Çubuğu ile kontrol yapılmalıdır.
14. Enerji altında bulunan birbirine bağlı sistemlerde çalışma yapılırken, bu sistemlerden birinden diğerine kontrolsüz akım geçmesi engellenmelidir.
15. Kablo ek yerleri yetkili kişiler tarafından yapılacak ve uzun mesafelerde çok ekli kablolar kullanılmayacaktır. İzolasyon bandı ile ek yapılan kablolar açık çalışma sahasında kullanılmamalıdır. Kullanılan kabloların izolasyonsuz kısmı olmamalı, izolasyonu tahrip olmuş kablolar standartlara uygun olarak tamir edilmelidir.
16. Elektrik panolarının önlerinde yalıtkan malzeme (lastik paspas ve tahta ızgara) bulunmalı; tehlike anında panoya ulaşmak için önlerine herhangi bir engel konulmasına izin verilmemeli; pano kapakları daima kilitli olmalı; anahtarı elektrikçiden başkasında bulunmamalı; panoların topraklaması yapılmış, kaçak akım röleleri uygun kapasitede ve çalışıyor olmalı; pano üzerinde gerekli uyarı işaretleri ile sorumlu personel bilgileri yer almalıdır.
17. Sahaya yeni sokulacak elektrikli alet ve ekipmanlar ile seyyar kablolar elektrikçiler tarafından kontrol edilmeli; daha sonra düzenli aralıklarla periyodik olarak kontrol edilmeye devam edilmelidir.
18. Elektrikli alet ve ekipmanlar yalnızca yetkili servisinde tamir edilmelidir.
19. Elektrikli alet ve ekipmanda sadece kullanım talimatında belirtilen veya alet üreticisi tarafından önerilen ya da belirtilen aksesuar ve ek donanım elemanları kullanılmalıdır. Kullanım talimatında belirtilen veya kataloglarda önerilen uç ve aksesuarlardan başkalarının kullanılmasına izin verilmemelidir. Elektrikli alet ve ekipman, belirtilen güç kapasitesinde çalıştırılmalıdır. Ağır işler için çok zayıf alet veya çok zayıf ek donanım kullanılmamalıdır. Aletler, kendileri için belirlenmiş iş ve amaçlar dışında kullanılmamalıdır. Elektrikli el aleti çıkış soketine fazla yük bindirilmemelidir.
20. Elektrikli alet ve ekipmanlar çift izolasyonlu tipte olmalıdır. Bozuk veya yetersiz topraklama, hasarlı veya arızalı alet ve ekipmanlar bakım ve tamir yapılmak üzere kullanım dışı bırakılmalıdır. Enerji verilirken veya kesilirken elektrikli el aleti ve ekipmanlar kapalı pozisyonda olmalıdır.
21. Elektrikli alet ve ekipmanlar nemli veya ıslak yerlerde kullanılırken elektrik şoku riskine karşı özel önlemler alınmalıdır. (lastik eldiven, izolasyon paspas ve lastik çizme kullanılması gibi). Elektrikli alet ve ekipmanların su ile temasına izin verilmemelidir. Elektrikli alet ve ekipmanların yakınında su ve diğer temizlik malzemeleri kullanılırken dikkatli olunmalıdır.
22. Elektrikli aletin kablosu indirilip çıkarılırken halat gibi kullanılmamalıdır. Yüksekte elektrikli el aleti kullanılırken meydana gelen elektrik şokunun düşmeye neden olacağı unutulmamalıdır. Ayrıca yüksekte yapılan çalışmalarda alet ve ekipmanların aşağı düşmemesi için gerekli önlemler alınmalıdır.
23. Parlayıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu ortamlarda elektrikli alet ve ekipmanlar kullanılmamalıdır.
24. Ambara dönen her elektrikli el aleti ve ekipman kontrol edilerek arızalı veya hasarlı olanlar tamire gönderilmek üzere ayrılmalı ve “arızalı” yazısı olan etiket yapıştırılmalıdır.
25. Hasarlı veya arızalı kablolar ve bağlantı elemanları tamir edilmek üzere kullanım dışı bırakılmalıdır. Kablolar ezilmeye, kırılmaya ve hasara karşı korunup, bozuk izolasyonlu kabloların kullanılması engellemelidir. Ara kablolar trafiğe açık yerlerde bulundurulmamalı ve hasara uğramaması için korumaya alınmalıdır. Kablolar takılarak düşmeye neden olmayacak şekilde yerleştirilmelidir. Fişin prizden çıkarılırken kablosundan çekilmemelidir. Kablolar su, yağ veya kimyasal maddelerle temas etmemelidir. Kırık ve çatlak sigorta, fiş veya priz kullanılmamalıdır.
26. Seyyar uzatma kabloları, fiş ve priz sisteminde topraklılık halinin devam etmesi temin edilmelidir. Monafaze sistemde uzatma kabloları üçlü, Trifaze ise dörtlü olmalı, kablolardaki topraklama iletkenleri fiş ve prizlerin topraklama elemanlarına bağlanmalıdır.
27. Sabit ve/veya geçici tesisat kablolarının mümkün olduğunca mekanik tesisat ile aynı yerden geçirilmemesine çalışılır. Mekanik tesisat ile aynı yerden geçmesi zorunlu elektrik tesisatlarında ise, mekanik tesisattan su vb sızıntı riski sebebi ile elektrik tesisatında ek olmamasına özen gösterilir.
28. Kapalı alanlarda aydınlatma için 24 volt kullanılmalıdır. Kapalı alanlarda elektrikli alet ve ekipmanlar yerine havalı aletler kullanılmalıdır. Terleme sonucu meydana gelen nemin elektrik şoku riskini arttırdığı unutulmamalıdır.
29. Seyyar lambalar sadece sürekli aydınlatmanın yeterli olmadığı yerlerde kullanılır. Kabloları NYMHY standardında, esnek ve müşterek izoleli, duy kısmı ise yalıtkan bir malzeme içinde olmalı, ampulü kırılmalara karşı bir tel kafes ile korunmalı ve bu kafeste bir asma çengeli de bulunmalıdır. Kazan içlerinde, ıslak ve rutubetli yerlerde seyyar lambalar küçük gerilim ile (en çok 42 volt) kullanılır. Gerilim düşürücü transformatör tehlikeli olan çalışma ortamının dışında bulunur.
30. Lambalar, kablolar ile sabitlenmeden önce, kabloların ve donanımların gözden geçirilmesi ve aynı işlemin kablolara enerji verilmeden önce tekrarlanması gerekir. Dış yüzey izolasyonlarının ve fiş uçlarının sağlam olduğundan ve fiş donanımlarında herhangi bir çatlak olmadığından emin olunmalıdır.
31. Aydınlatma kabloları mutlaka topraklamalıdır. Fişin topraklama ucu olmalıdır. Topraklama arızası kesicisi (kaçak devre kesicisi) temin edilebiliyorsa kullanılmalıdır. Bu alet özellikle ıslak zeminlerde çalışılırken mutlaka kullanılmalıdır.
32. Elektrik fen adamı/elektrik tesisatçısı hiçbir surette tek başına bulunmamalı; yanında mutlaka yardımcısı olmalıdır. Çalışma anında yardımcı kişinin acil durumlarda enerjiyi kesebilecek ve elektrikle meydana gelen bir iş kazasında hareket tarzlarını uygulayabilecek şekilde eğitilmiş olmalıdır. Standartlara uygun test edilmiş koruma eldiveni ve izoleli alet ve ekipmanlar kullanılmalı; çalışmaya başlamadan önce koruma elemanları ve alet ve ekipmanlar göz ile kontrol edilmeli; arıza ve uygunsuzluk tespiti halinde derhal ilgili amire bildirilmeli, çalışmaya devam edilmemelidir.
33. Elektrikle ilgili çalışanların tornavida, pense gibi malzemeleri ceplerinde taşımaları tehlikelidir. Bunun yanında yüksekte yapılan çalışmalarda, gerek düşmemek ve gerekse malzeme düşürmemek üzere kendisine verilen eğitimlerdeki gerekli her türlü tedbirleri almakla yükümlüdürler.
34. Gerilimi 250 Volttan yukarı olan alternatif veya doğru akım devrelerinde kullanılan sigortalar kapalı bir kutu içinde monte edilecek ve en az bir şalter veya anahtar ile kontrol altına alınacak. Bu şalterler veya anahtarlarla akım kesilmeden, tablo kutusu kapağı açılmayacak ve tablo kutusunun kapağı kapanmadan elektrik verilmeyecektir. Panoların içerisinde bulunan sigortalar, şalterler ve anahtarlar uygun şekilde yapılmış ve korunmuş olacaktır.
35. Gerilimi 250 voltu geçmeyen ana dağıtım tablolarının bakımı ve ayarı gerektiren her kısmı kolayca erişebilecek, iletkenler kolaylıkla izlenebilecek, şalter veya kumanda cihazları tablonun önünden idare edilebilecek ve bütün ölçü ve kontrol aletleri ile sinyalizasyon cihazları, tablonun ön cephesinden kolayca görülebilecek şekilde düzenlenecektir.
36. Kofra ve diğer koruma tertibatı ile gerilim altındaki makine, cihazlar ve iletkenlerin muhafazaları, elektrik çarpmalarına karşı uygun şekilde korunacaktır. Topraklamada, bağlantı hatları açık çekildiği takdirde, mekanik ve kimyasal etkilerden korunmuş olacaktır. Toprak hatları, kolay muayene edilecek şekilde çekilmiş olacaktır.
37. Gerilimi 250 volt veya daha fazla olan ana dağıtım tabloları ve yüksek gerilimle çalışan bütün aletlerin metal koruyucuları topraklanmış olacak veya bunlar, uygun şekilde izole edilecek ve bütün metal kollar ile diğer bütün metal bağlantılar topraklanacaktır.
38. Toprak ile potansiyel farkı 42 volttan fazla olan alternatif gerilimli elektrik kabloları, özel yerlerde bulundurulacak ve bu yerlerin tabanı, akım geçirmeyen malzemeden yapılmış veya bu cins malzeme ile kaplanmış olacaktır ya da bu tablolar elektrik iletmeyen etanj plastik tipte olacaktır. Bakım ve onarım nedeniyle gerilim altındaki tesisatın tecritlerinin çıkarılması gerektiğinde, bu kısımlar paravana veya koruyucularla korunacaktır.
39. Şantiye tesisleri, her zaman kolaylıkla ulaşılabilecek yazı ya da işaretlerle belirtilen bir yada birkaç anahtarla devre dışı edilmelidir. Bu anahtarların, açık ya da kapalı durumlarını gösteren düzenleri olmalıdır. Ana anahtar olarak örneğin hata akımı koruma anahtarları kullanılabilir.
40. Alçak gerilim tesisatta, servis koridorları en az 60 cm. genişlikte ve yüksek gerilimli tesislerde ise en az 80 cm. genişlikte olacaktır. Hiç bir yerde bu koridorların tavan yüksekliği 2 metreden az olmayacaktır.
Yukarıda sıralanan maddeler, sizin ve çalışma arkadaşlarınızın güvenliği içindir. Yapılacak en ufak bir ihmal, olumsuz çok büyük neticelere sebep olabilir. Bu sebeple kurallara eksiksiz uyunuz ve arkadaşlarınızın da uyup uymadığını gözlemleyiniz. Unutmayın, herkes öncelikle kendi güvenliğinden, daha sonra da çevresindeki insanların güvenliğinden sorumludur. Her hangi bir sebeple yukarıdaki maddelerden uygulamadığınız olduğu taktirde sırasıyla ehil çalışanınıza, saha/şantiye şefinize, iş güveliği uzmanınıza bilgi veriniz. İşiniz gereği iş güvenliğine uygun olmayan durumları, alet ve ekipmanları derhal bildiriniz. İş güvenliğine uygun olmayan her durumda çalışmama hakkınız vardır. İşinizi güvenli yapabilmek için ihtiyaç duyduğunuz her türlü alet, makine, ekipmanı işyerinizden isteme hakkınız bulunmaktadır. Sizlere değişik vasıtalarla öğretilen ve ayrıca yukarıda da belirtilen kural ve kaidelerin dışında, alınması gerektiğini ya da çalışanlara öğretilmesinin uygun olacağını düşündüğünüz konuları da iş güvenliği uzmanınız ile paylaşınız.
