Nükleer Tesislerde Radyasyondan Korunma Yönetmeliği
Nükleer Tesislerde Radyasyondan Korunma Yönetmeliği
Tanımlar ve kısaltmalar MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Acil durum: İnsan hayatı ve güvenliği, yaşam kalitesi, çevre veya mülk üzerindeki ciddi olumsuz etkilerin yatıştırılması için acil eylemleri gerektiren, nükleer tesiste meydana gelebilecek olağandışı olayları veya bu tür olumsuz sonuçları meydana getirebilecek tehlikeleri,
b) Acil durum çalışanı: Bir acil durumun öncesinde ya da acil durum sırasında belirlenen, acil duruma müdahale sırasında yerine getirmesi gereken görevleri belirlenmiş olan, Kuruluş tarafından işe alınmış kişiler ya da polis memurları, itfaiye erleri, sağlık personeli ve tahliye araçlarının şoför ve mürettebatı gibi müdahale organizasyonlarının personelini,
c) Acil durum planlama bölgesi: Acil durum sırasında nükleer tesis dışında deterministik etkilerin önlenmesi ve stokastik etki riskinin azaltılmasına yönelik uygulanacak acil koruyucu eylemler için gerekli düzenlemelerin yapıldığı ihtiyati eylem bölgesi ve acil koruyucu eylem planlama bölgesini,
ç) Acil durumda radyasyona maruz kalma durumu: Bir acil durumda, istenmeyen etkilerden sakınmak veya etkileri azaltmak için bir eylemin vakit kaybetmeden gerçekleştirilmesini gerektiren, halkın radyasyona maruz kalma durumunu,
d) Acil koruyucu eylem: Bir acil durumda etkili olabilmesi için hemen (genellikle saatler içinde) alınması gereken ve geciktirildiğinde etkinliği belirgin olarak azalacak olan koruyucu eylemi, e) Acil koruyucu eylem planlama bölgesi: Bir acil durumda, nükleer tesis dışında stokastik etki riskinin azaltılması ve deterministik etkilerin önlenmesine yönelik alınabilecek dozları engellemek üzere tesis koşulları ve çevresel izleme sonuçları esas alınarak gerçekleştirilecek acil koruyucu eylemler için gerekli düzenlemelerin yapıldığı tesis civarındaki alanı,
f) Beklenen işletme olayları: Nükleer tesisin ömrü boyunca bir kez ya da daha fazla meydana gelmesi beklenen ve gerçekleştiğinde tesise veya güvenlik sistemlerine zarar vermesi veya kazaya yol açması mühendislik sistemleri ile tasarım aşamasında engellenen normal işletmeden sapmaları,
g) Belirlenmiş hastane: Nükleer tesislerin yakınında bulunan ve radyasyona ve/veya radyoaktif bulaşmaya maruz kalmış bireylerin genel tedavilerinin gerçekleştirileceği hastaneleri,
ğ) Çalışanlar: Nükleer tesislerde görev yapan radyasyonla çalışanları ve görevleri gereği halk için belirlenen doz sınırlarının üzerinde radyasyona maruz kalma olasılığı bulunmayan görevlileri,
h) Çevresel radyolojik izleme: Nükleer tesise özel olarak, çevredeki iyonlaştırıcı radyasyon doz hızının ölçümünü, gıda, toprak, su ve biyoindikatör gibi örneklerin alınmasını ve radyonüklid konsantrasyonunun belirlenmesi amacıyla analizini, ölçüm ve analiz sonuçlarının değerlendirilmesini,
ı) Deterministik etki: Görülebilmesi için bir eşik radyasyon dozu seviyesi bulunan ve bu eşik seviyesi aşıldığında, şiddeti alınan dozla beraber artan sağlık etkisini,
i) Dış ışınlanma: Radyasyon kaynağı veya radyoaktif maddeler nedeniyle kişinin vücudunun dışarıdan radyasyona maruz kalma durumunu,
j) Diğer müdahale faaliyetleri: Acil durumlarda koruyucu eylemler haricinde gerçekleştirilen, halkın bilgilendirilmesi, tıbbi müdahale ve kişilerin uzun dönemli tıbbi takibi gibi müdahale faaliyetlerini,
k) Doz kısıtlaması: Planlanmış ışınlamalarda radyasyona maruz kalma durumlarında alınacak dozların, doz sınırlarının altında kalacak şekilde optimize edilerek ayrıca sınırlandırılmasını,
l) Dozimetri servisi: Doz sonuçlarını Merkezi Doz Kayıt Sistemine aktarmak üzere, radyasyonla çalışanların kişisel dozlarının izlenmesi hizmetini vermek için Kurum tarafından uygun bulunarak belgelendirilen kuruluşları,
m) Erken koruyucu eylem: Bir acil durumda günler veya haftalar içinde uygulamaya konulabilecek koruyucu eylemi, n) Genel kriterler: Koruyucu eylemlerin ve diğer müdahale faaliyetlerinin gerçekleştirilmesini gerektiren öngörülen doz, alınan doz ve artık doz seviyelerini,
o) Halk: Çalışanlar ve stajyerler haricindeki toplum üyesi kişileri,
ö) Harici çalışan: Kuruluş tarafından nükleer tesiste sürekli çalıştırılan kişiler dışında, kontrollü ve gözetimli alanlarda faaliyette bulunan, geçici veya sürekli olarak kendi adına iş yürüten veya başka yüklenici tarafından çalıştırılan kişiyi,
p) ISO: Uluslararası Standardizasyon Organizasyonunu,
r) İç ışınlanma: Radyoaktif maddelerin solunum, sindirim veya cilt yoluyla vücuda alınması nedeniyle radyasyona maruz kalma durumunu,
s) İhtiyati eylem bölgesi: Bir nükleer tesisin etrafında, bir acil durumun gerçekleşmesi halinde, tesis dışında ağır deterministik etki riskini azaltmak için tesis koşulları esas alınarak, radyoaktif madde salımından önce veya hemen sonra uygulanacak acil koruyucu eylemler ile ilgili düzenlemelerin yapıldığı alanı,
ş) İhtiyati koruyucu eylem: Bir acil durumda salımdan önce veya hemen sonra ya da radyasyona maruz kalınmasından önce, ağır deterministik etki riskini engellemek veya azaltmak için mevcut şartlara dayalı olarak yapılan koruyucu eylemi,
t) İnceleme seviyeleri: Radyasyonla çalışanlar ve halk için yıllık doz kısıtının aşılmaması esas alınarak Kuruluş tarafından, doz, aktivite veya diğer izlenen radyolojik ölçüm değerleri cinsinden belirlenen ve aşılması durumunda nedeni araştırılarak önleyici veya düzeltici faaliyet gerektiren kısıtlayıcı düzeyleri,
u) İşletme koşulları: Nükleer tesisin normal işletme ve beklenen işletme olaylarını kapsayan durumları, ü) Kaza: Beklenen işletme olaylarının ötesinde, tasarıma esas ve tasarım ötesi kazaları da kapsayan, işletme koşullarından tüm sapmaları,
v) Kişisel izleme: Uygun dozimetreler kullanılarak veya cilde bulaşan, vücut içine alınan ve vücuttan dışarı atılan radyoaktif maddelerin miktarının ölçülmesi ve ölçüm sonuçlarının değerlendirilmesi aracılığıyla radyasyonla çalışanların izlenmesini,
y) Korunma ve güvenlik: Kişilerin iyonlaştırıcı radyasyona ve radyoaktif maddelerden kaynaklanan ışınlanmalara karşı korunması ve nükleer tesislerin güvenliği ile bu hedeflere ulaşmak için kullanılan her türlü vasıtayı, kazaların önlenmesini ve meydana gelen kaza sonuçlarının hafifletilmesini,
z) Koruyucu eylem: İhtiyati, acil ve erken koruyucu eylemleri,
aa) Kritik grup: Bir nükleer tesisten kaynaklanan ışınlanma durumunda en yüksek dozu alma ihtimali olan toplum üyesi kişilerden oluşan grubu,
bb) Kuruluş: Bir nükleer tesis kurmak üzere Kurum tarafından tanınmış ve/veya nükleer tesis inşa etmek, işletmek, işletmeden çıkarmak veya kapatmak üzere Kurum tarafından yetkilendirilmiş olan tüzel kişiyi,
cc) Kurum: Türkiye Atom Enerjisi Kurumunu,
çç) Merkezi Doz Kayıt Sistemi: Dozimetri servisleri tarafından radyasyonla çalışanlara ait kişisel doz kayıtlarının aktarıldığı, Kurum tarafından yönetilen ve doz kayıtlarının muhafaza edildiği merkezi veri tabanını,
dd) Mesleki ışınlanma: Radyasyonla çalışanların yaptığı iş nedeniyle radyasyona maruz kalma durumunu, ee) Mevcut radyasyona maruz kalma durumu: Kontrol altına alınmasına ilişkin karar verilmesi gerektiğinde halihazırda mevcut olan radyasyona maruz kalma durumunu,
ff) Normal işletme: İşletme için belirlenmiş sınır koşullar ihlal edilmeksizin bir nükleer tesisin işletilmesini, gg) Nükleer tesis: Kurum tarafından nükleer güvenlik ve emniyetin göz önüne alınması gerektiği tespit edilen, nükleer maddelerin üretildiği, işlendiği, kullanıldığı, bulundurulduğu, yeniden işlendiği, depolandığı veya bertaraf edildiği her türlü tesisi,
ğğ) Olağandışı olay: Normal işletme durumundan sapmalardan tasarım ötesi kazalara kadar bütün işletme olaylarını ve nükleer güvenliğe ilişkin yetersizlikleri,
hh) Öngörülen doz: Bir radyasyon acil durumu nedeniyle, hiçbir koruyucu önlem alınmadığında ya da iyileştirici eylem yapılmadığında alınması beklenen dozu,
ıı) Planlanmış ışınlanmalarda radyasyona maruz kalma durumu: Bir nükleer tesisin planlanmış işletilmesi veya radyasyon kaynağının planlanmış kullanımı durumunda radyasyona maruz kalma durumunu,
ii) Radyasyon alanları: Planlanmış ışınlanmalar nedeniyle halk için belirlenen yıllık doz sınırlarının üzerinde doza maruz kalma olasılığı olan nükleer tesis içindeki kontrollü ve gözetimli alanları,
jj) Radyasyon güvenliği: Radyasyon tesislerinde, radyasyon kaynaklarının tanı, tedavi, görüntüleme, güvenlik, ölçüm, analiz, eğitim ve araştırma gibi amaçlarla kullanıldığı ve bulundurulduğu uygulamalarda ve radyoaktif 3 kaynakların ithalatı, ihracatı, taşınması gibi faaliyetlerde; radyasyonla çalışanların, halkın ve çevrenin radyasyondan korunmasını teminen, radyasyon kaynaklarının güvenliğinin, radyoaktif kaynakların emniyetinin ve bu tesis, uygulama ve faaliyetler sonucu ortaya çıkan radyoaktif atıkların yönetiminin sağlanması amacıyla oluşturulmuş sistemi,
kk) Radyasyon kaynağı: Radyoaktif kaynakları ve radyasyon yayan veya radyoaktif kaynak içeren cihazları,
ll) Radyasyondan korunma: Nükleer tesislerde, gerekçelendirme, optimizasyon ve doz sınırlamaları ilkeleri doğrultusunda radyasyonun zararlarına karşı alınması gereken önlemleri, mm) Radyasyonla çalışan: Nükleer tesislerde görevleri gereği, halk için belirlenen doz sınırlarının üzerinde radyasyona maruz kalma olasılığı olan kişiyi,
nn) Radyasyonla çalışma izni: Kontrollü alanlarda özel izin gerektiren her bir faaliyete nükleer tesisin radyasyondan korunma personeli tarafından verilen onayı,
oo) Radyoaktif bulaşma: Çevrede, vücutta ya da herhangi bir maddenin yüzeyinde veya içinde istenmeyen radyoaktif madde birikimini,
öö) Radyoaktif kaynak: İçeriğindeki radyoaktif maddeden faydalanılarak radyasyon uygulamalarında kullanılmak üzere üretilmiş açık veya kapalı kaynakları,
pp) Radyoaktif madde: Çekirdekleri kendiliğinden bozunuma uğrayarak radyasyon yayan izotopları içeren maddeleri,
rr) Referans hastane: Radyasyona maruz kalan ya da radyoaktif madde bulaşmış kişilere veya bir acil durumdan dolayı muhtelif yaralanmaları olan kişilere ileri uzmanlık gerektiren tedavinin sağlandığı hastaneyi,
ss) Saha: Tesisi fiziksel engellerle çevreleyen, sadece kontrollü giriş-çıkış yapılabilen ve üzerinde tesis sahibinin yetkisi olan alanı,
şş) Stajyer: Belirli bir beceriyi kazanmak amacı ile mesleki eğitim alan öğrenciyi,
tt) Stokastik etki: Radyasyonun neden olduğu, oluşma olasılığı maruz kalınan radyasyonla artan ve meydana gelirse ciddiyeti alınan dozdan bağımsız olan sağlık etkisi, uu) Tasarıma esas kaza: Nükleer tesisin tasarımı sırasında güvenlik sistemlerinin sınırlarını belirleyen ve gerçekleşme olasılığı 10-2 / reaktör yılından az 10-6 / reaktör yılından büyük veya eşit olan ve radyoaktif madde salınması uygun tasarım özellikleri sayesinde kabul edilebilir düzeyde tutulan kazaları,
üü) Tasarım ötesi kazalar: Gerçekleşme olasılığı tasarıma esas kazalardan daha düşük olup önemli radyolojik sonuçlara neden olabilen kazaları,
vv) Yüklenici: Kuruluş ve çalıştırdığı kişiler dışında, radyasyon alanlarında iş yürüten gerçek ya da tüzel kişiyi veya onun işverenliğinde alt yüklenici olarak iş yürüten gerçek veya tüzel kişiyi, ifade eder.
(2) Bu Yönetmelikte geçen doz tanımları, birimleri ve hesaplamalarına ilişkin dozimetrik terimler ve doz
hesaplama yöntemleri Avrupa Komisyonunun 2013/59/EURATOM kodlu direktifinde tanımlanmıştır.
