Patlayıcı Maddelerin Taşınması ve Kullanımı Konusunda Alınması Gerekli Güvenlik Önlemleri ile İlgili Talimat
1. Taşıma esnasında, patlayıcı maddelerin ambalaj içindeki ve ambalajların taşıt içindeki dengeleri bozulup sarsılmayacak biçimde yerleştirilmesine özen gösterilir.
2. Yükleme ve boşaltma, seyir ve durma esnasında taşıtın yakınında veya içinde sigara içilmez ve ateş yakılmaz. Ambalajlar, taşıt içinde sıkışmayacak, sarsılmayacak, çarpılmayacak ve yuvarlanmayacak biçimde istif edilir ve ıslanmaması için önlem alınır.
3. Yükleme ve boşaltma işlerinde çalışan işçilerin, çalışma esnasında, çivisiz, işin ve işyerinin özelliğine uygun ayakkabı giymeleri zorunludur. Çalışma günlerinde alkollü içki kullanmaları ve iş başında sigara içmeleri yasaktır.
4. Yükleme ve boşaltma sırasında, darbe, düşürme, sürtme, çarpma gibi tehlikeli olabilecek hareketlerden kaçınılır. Ambalajlı patlayıcı maddeler, birbiri üzerinden kaydırılmadan, dikkatli bir şekilde kaldırılmalı ve darbeye yol açmadan yere konulmalıdır.
5. Patlayıcı madde yüklü taşıtların insan ve hayvan topluluklarının bulundukları yerlerde bekletilmesi yasaktır
6. Patlayıcı maddelerin yükleme, boşaltma ve taşınmasında diğer güvenlik önlemleri yanında, Bakanlar Kurulunun 30/4/1953 günlü ve 4/685 sayılı kararı ile yürürlüğe konulan Sabotajlara Karşı Korunma ve Sabotajları Önleme Hakkında Talimat hükümlerine göre de gerekli önlemler alınır.
7. Patlayıcı maddelerin karayollarında taşınmasında ambalajların darbe ve çarpmalardan korunması ve düşürülmemesi için önlemler alınır. Taşıma sırasında taşıtın hızı, tehlikeli madde taşıyan araçlar için öngörülen hız sınırlamalarını aşmamak üzere, görüş, yol, hava ve trafik durumuna göre bir tehlike oluşturmayacak düzeyde tutulur. Patlayıcı maddeler, hayvan gücüyle çekilen taşıtlarla taşınmaz.
8. Ambalajlar, taşıtlara, kapakları üst tarafa gelecek biçimde ve birbirine iyice yanaştırılmış olarak yerleştirilir. Hareket halinde, patlayıcı madde ambalajlarının sağa, sola oynamamaları, kaymamaları, sıçramamaları ve düşmemeleri için gereken önlemler alınır.
9. Patlayıcı maddeler, taşıtlara taşıtın yan kenarlarının yüksekliğini aşmayacak biçimde yüklenir. Üstü kapalı taşıtların arkadan kilitlenir kapılı olması, üstü açık olan taşıtların branda beziyle iyice örtülmüş bulunması gerekir. İçi sac veya demir malzeme ile kaplı taşıtların tabanlarına ve yan kenarlarına tamamen branda bezi döşenmesi zorunludur.
10. Yükleme ve boşaltma gündüzleri yapılır. Taşıtların, yüklenecek veya boşaltılacak patlayıcı maddelerden en az 20 m. uzaklıkta bulunması, gerekli güvenlik önlemlerinin alınması ve aydınlatmanın elektrikle yapılması koşuluyla geceleri de yükleme ve boşaltma yapılabilir. Yükleme, boşaltma ve taşıma sırasında taşıtın yanında sigara ve benzerlerini içmek, ateş yakmak ve kıvılcım çıkaran maddeler kullanmak yasaktır.
11. Patlayıcı madde yüklü taşıtlar, olanaklar ölçüsünde insan topluluğu bulunan yerlerden geçirilmez; başka yol yoksa, geçiş için yerel güvenlik makamlarınca uygun görülen yerlerde güvenlik önlemleri alındıktan sonra bu taşıtların geçişine izin verilebilir. Gerek görülürse şehir içinde patlayıcı madde taşımaları için güvenlikli geçiş yerleri, yetkili mercilerce belirlenir, taşımaların bu yol üzerinden güvenlikle yapılabilmesi için gerekli önlemler alınır.
12. Patlayıcı madde taşınacak motorlu taşıtlarda kabul edilmiş standart tiplerden, her an çalışır durumda en az iki yangın söndürme cihazı bulundurulması zorunludur. Taşıtlarda sarsıntı veya başka nedenlerle alev ve yangın çıkabilecek bir arıza meydana gelirse taşıt önce durdurulur, sonra patlayıcı madde ambalajları, olanaklar ölçüsünde güvenli ve gölgeli bir yere indirilir, üzerleri branda beziyle örtülür ve bir görevli tarafından koruması sağlanır. Taşıtın arızası giderilmezse, ambalajlar, güvenlik önlemleri alınarak başka taşıtlara yüklenir.
13. Yükleme ve taşıma sırasında ambalajlardan patlayıcı madde dökülürse, taşıt hemen durdurulur ve ambalajlar özenle güvenlikli bir yere indirilir. Daha sonra taşıt içine ve yola dökülmüş olan patlayıcı maddeler, maddenin özelliğine göre gereken usullerle temizlenerek yok edilir. Ambalajlar, taşıtlara, ancak, onarımları yapıldıktan sonra yüklenir.
14. Patlayıcı madde taşıyacak taşıtların ön ve arkasına, her iki taraftan görünecek biçimde, eni ve boyu 20 cm., çizgi kalınlığı iki buçuk santimetreden az olmayan beyaz renkli harflerle, kırmızı zemin üzerine, ‘PATLAYICI MADDE’ sözcükleri yazılı levhalar konulması zorunludur.
15. Açılan bir patlayıcı madde ambalajı, torbası, sandığı veya fıçısındaki patlayıcılar tüketilmeden yenisi açılmayacaktır.
16. Patlayıcı madde ve kapsüller, makine parçası ve alet gibi metalik aletler ile taşınmayacaktır.
17. Patlatma işleri, ehliyetli ateşçi tarafından yapılır.
18. Ateşçiler gerekli olan kişisel koruyucuları kullanmak zorundadır.
19. Ateşçiler, kendilerine teslim edilmiş olan patlayıcı maddeleri, ruhsatlı maden sahası içerisinde kullanmakla yükümlüdür. Patlayıcı maddeleri saha dışına çıkaramazlar. Miktarı ne olursa olsun herhangi bir patlayıcı madde kaybı söz konusu olursa, yetkili amire derhal haber vereceklerdir.
20. Donmuş ve bozulmuş olan patlayıcı maddeler ambardan alınmaz.
21. Ateşçiler, patlayıcı maddeyi taşırken veya ambalajından çıkarırken açık alevden uzak tutacak, üzerine sert cisimlerin düşmemesine dikkat edeceklerdir.
22. Ateşçiler, 10 kg. dan fazla patlayıcı maddeyi amir ve sorumlunun yazılı emri olmadan taşıyamazlar.
23. Patlayıcı madde kazalarının, ölüm ve yaralanma olsun veya olmasın, işveren vekili veya sorumlu müdür tarafından yerel güvenlik makamlarına ve Cumhuriyet Savcılıklarına derhal bildirilmesi zorunludur.
24. Delme, doldurulma, ateşleme ve pasanın kaldırılması sırasında, çalışma alanında, görevlilerden başkasının bulunması yasaktır.
25. Yol, bina, köprü, elektrik, telgraf, telefon, havai hat ve buna benzer sabit tesislere 100 m. uzaklık içerisinde patlayıcı madde kullanmak yasaktır. Ateşleme sırasında işçilerin ve sözü edilen tesislerin korunmaları için gerekli güvenlik önlemleri alınır. Ateşleme sırasında güvenlik mesafesi ( 500 metre ) sığınaklarda saklanılacaktır.
26. Patlatma işinde kullanılan manyetoların ayda bir kontrolü yetkili elektrikçi tarafından yapılacak ve oluşturulan föye işlenecektir.
27. Ateşleme metodu ne olursa olsun ateşleme lokumu dikkatli bir şekilde hazırlanır.
28. Kapsüller, zorla lokuma itilmemelidir. Kapsüller, ancak, lokum içerisine bir tahta veya pirinç, alüminyum gibi metalden yapılmış çubuklar ile açılmış deliğe sokulmalıdır. Bu delik, lokumun uzun eksenine paralel olmalı ve bir ucu dışarı çıkmamalıdır.
29. Kapsüller, lokuma sıkıca yerleştirilmeli ve patlama esnasında yerinden çıkmamalıdır. Bu nedenle, lokum ağzı delik dibine gelecek şekilde ters konulmalı veya kapsülün lokuma bağlanması sağlanmalıdır.
30. Elektrikli kapsülle yapılan ateşlemede, kapsülün kablosu ile lokum etrafına bir iki sargı atılarak kapsülün lokum içerisinden çıkması önlenmelidir.
31. Lokum, içerisine kapsül yerleştirildikten sonra deforme edilmemeli ve yere düşürülmemelidir. İçerisine kapsül yerleştirilmiş lokum ile şaka yapılmamalıdır.
32. İçinde kapsül ve fitil bulunan veya elektrikli bir kapsül olan bir lokum, sadece ateşleme sahasında ve ateşlemeden hemen önce hazırlanır ve lağım delikleri ancak ateşlenecekleri zaman doldurulur.
33. Elektrikli ateşlemelerde, klavuz kablo, daima güç kaynaklarından uzak tutulmalıdır. Teller (kablo), rulosundan dikkatli bir şekilde açılmalı ve açılması için havaya atılmamalıdır. Bölgede bir elektrik fırtınası varsa elektrikle ateşleme çalışması durdurulmalıdır.
34. Katranlı (saniyeli) fitil kullanıldığında, kullanılan fitilin nemden hasar görmesinden kaçınılacaktır.
35. Fitile kapsül takılacağı zaman, fitil ucundan 2-5 cm. kesilmelidir. Böylece kapsülün içerisine girecek kısmın uygun olması ve boşluk bulunmaması sağlanacaktır.
36. Fitiller, kapsüle içerisindeki patlayıcı ile temas edebilecek şekilde sokulmalı ve bu iş için özel olarak imal edilmiş olan bir pense ile ağzı sıkılmalıdır.
37. Dişlerle, kapsül ağzına fitil sıkıştırma işleminden kaçınılmalıdır.
38. Lağım deliklerine patlayıcı madde yerleştirilmesi sırasında, bir engel ile karşılaşılmaması açısından lağım deliklerinin öncelikli olarak kontrol edilmelidir.
39. Patlayıcı maddenin deliğe zorlanarak sokulmaması için, lağım deliklerinin çapı kullanılacak patlayıcı maddelerin çapından büyük olmalıdır.
40. Patlayıcı maddelerin hazırlanması, deliklerin doldurulması ve sıkılama işlemi kesinlikle ateşçi belgesine sahip uzman personel tarafından yapılacaktır.
41. Patlayıcı maddelerin sarıldığı kağıt ve benzeri malzeme gibi ambalajı kesinlikle çıkarılmamalıdır. Yani soyulmamalıdır.
42. Dinamit lokumları veya toz patlayıcılar, ancak patlatılacağı zaman deliklere doldurulmalı ve hemen patlatma işlemi yapılması sağlanmalıdır. Doldurulmuş halde deliklerin bir müddet dahi bekletilmesi oldukça sakıncalıdır.
43. Lağım deliklerinin doldurulması ve sıkılamasında yalnızca ahşap çubuklar kullanılmalıdır.
44. Dinamit lokumları hiçbir zaman kuvvetli bir şekilde lağım deliklerine itilmemelidir.
45. Eğer, bir dinamit lokumu deliğe sıkışırsa, delme çubuğu(matkap) veya benzeri metal çubuk ile çıkartmaya çalışmayınız. Eğer, ahşap çubuk ile çıkartılması da tehlikeli olacaksa, deliğin geri kalan kısmını sıkılama malzemesi ile doldurun ve mümkünse komşu lağım deliklerine daha fazla patlayıcı madde doldurun.
46. Ateşleme lokumu (primer), lağım deliğine yerleştirildiği zaman, iletken tellerin veya fitilin çıkmaması için diğer patlayıcı maddeler yerleştirilmeden önce, sıkılığı hafifçe çekilerek kontrol edilir.
47. Eğer, infilaklı fitil kullanılacak ise, ateşleyici lokumu, ateşlenen diğer patlayıcıları ateşlememesi için gerekli tedbirler alınmalıdır.
48. Elektrikli kapsül kullanılacak ise, kapsüle giden tellerde, düğüm yada bükülme olmamalıdır. Telleri doğrulturken, bir elle kapsülden en az 15 cm. uzakta tutmalı ve diğer elle doğrultma işlemi yapılmalıdır.
49. Gerek doldurmada ve gerekse sıkılamada, elektrikli kapsüllerin kablo kılıflarına zarar verilmemelidir.
50. Toz patlayıcılar, genelde dik deliklerde kullanılmalı, yatay deliklerin doldurulması zorunlu hallerde, kağıt kılıf yapılıp deliğe itilmelidir.
51. Deliklerin, toz patlayıcı ile doldurulması sırasında tozların etrafa saçılmamasına bilhassa dikkat edilmelidir.
52. Dışarıdan kolaylıkla temin edilebilen, gübre kalitesindeki Amonyum Nitrat kullanımı yasaktır. Bunun yerine özel olarak üretilen ve patlayıcı madde ruhsat izni ile temin edilebilen TAN kullanılacaktır.
53. Lağım deliklerinin doldurulması ve sıkılanması sırasında, sürtünme yaratacak hareketlerden kaçınmalı ve yüzler delik ağzından uzak olacak şekilde sıkılanmalıdır.
54. Ancak uygun miktarda patlayıcı madde, kapsül ve diğer malzemeler ateşleme sahasına götürülmelidir. Gereğinden fazla patlayıcı madde ve kapsülün ateşleme sahasına götürülmesi riskli ve yasaktır.
55. Patlayıcı madde, kapsül ve diğer malzemelerin ambalajı olan; kutu, fıçı veya torbaları tek tek ateşleme yapılacak alan dışında açılmalıdır. İlk açılan kutu, fıçı veya torbadaki patlayıcı madde kullanılmadan diğerleri açılmamalıdır. Boşalan kutu, fıçı veya torba türü ambalaj malzemesi ateşleme sahasında gelişigüzel bırakılmamalı, hurda sahasına götürülüp atılmalıdır.
56. İçerisinde patlayıcı madde bulunan tahta sandıkları açmak isterken, metalik bir alet kullanılmamalı ve sandıklar kesinlikle zorlanmamalıdır.
57. Patlayıcı madde, kapsül ve diğer malzemeler, lağım delikleri yanında yığın halinde bulundurulmamalıdır. Ancak her lağım deliğine konulacak miktar kadar patlayıcı madde ve diğer malzemeler lağım deliği yanında bulundurulabilir.
58. Ateşleme sahasında, patlayıcı madde, kapsül ve diğer malzemeler, en son lağım deliklerinin doldurulup ateşleme yapılacağı ana kadar birbirinden ayrı tutulmalıdır.
59. Toz patlayıcı maddelerin ateşleme yapılacak alana götürülmesi ve ateşleme yapılacak alanda taşınması sırasında ambalajlarının içinde dahi olsa; çok çabuk alev alma özelliğinden dolayı sürütülmesi ve ısıya maruz bırakılması yasaktır. Ateşleme yapılacak alanda, deliklerin doldurulması sırasında, ambalajların ısınmış zemin ve direkt güneş sıcaklığından korunacak şekilde gölge ortamda muhafaza edilmesi gerekmektedir.
60. Dinamit kapsülleri kartuşlara kullanılacağı zaman takılır. Elektrikle ateşlemede, ateşlemeden önce ateşleme makinesi ve elektrikli kapsül devresi gözden geçirilir.
61. Ateşlemeden önce, bütün bağlantılar gözden geçirilir. İletkenlerin kısa devre yapıp yapmadıkları özel ölçme aygıtlarıyla denetlenir; bunun manyeto ve pille yapılması yasaktır. Ateşleme kablolarının diğer elektrik iletkenleriyle temasını önleyici önlemler alınır.
62. Elektrikli ateşleme aygıtları güvenle ve işler durumda tutulur. Bu aygıtlar yalnız bu işler için kullanılır.
63. Elektrikli ateşleme araçları, yalnız, ocakta sorumlu ateşçi belgesine sahip ateşçiler tarafından kullanılır.
64. Patlatma sahasında dinamit tetikleyici olarak sadece nonel kapsüller kullanılmalıdır.
65. Nonel kapsüller ile yapılacak patlatmalarda ;
* Şok tüpleri asla elektrikli kapsüller ile aynı yerde bulunmayacak,
* Delik bloklarına aşırı şarjlama yapılmayacak,
* Şok tüpleri ani ve sert olarak çekilmeyecek ve darbe almayacak,
* Bağlantısı tamamlanan sistemin üzerinden asla araç geçmeyecek,
* Dinamitlerin tetiklemesinde yüksek yanma hızlı, yüksek güçlü kapsüller kullanılmalıdır.
66. Eğer zeminde su bulunuyor ise, bu anfonun yanma verimliliğini düşürecektir. Bu gibi durumlar için hazırlanmış özel tür anfoları kullanınız.
67. Doldurulacak lağım sayısı, aracın patlatabileceği kapsül sayısının yarısını geçemez.
68. İletkenler güvenliği sağlayacak uzunlukta olmalı ve ateşleme aracına, ateşleme yapılacağı zaman bağlanmalıdır.
69. Ateşleme sahasına giden tüm yollara gözcüler konulmalı, ateşleme sırasında olabilecek yaklaşmalar önlenmeli ve saha içerisindeki tüm iş makineleri patlama esnasında zarar görmeyecek şekilde uygun bir mesafeye çekilmelidir.
70. Ateşleme öncesi, ateşleme sahasına kimsenin girmemesi için yeterli, açık bir şekilde ikaz ve sinyal verilmelidir. Sesli uyarıda bulunmak için siren çalınması şarttır.
71. Ateşleme yapılacak olan atım sahasını, en son sorumlu ateşçi terkeder.
72. Ateşçi, kendisi de dahil olmak üzere, herkesin, yeterince bir sığınağa girdiğinden emin olmadıkça ateşleme işlemini başlatmamalıdır. Özellikle, ateşlenecek cephe önünde zarar görmesi mümkün insan, malzeme, araç ve gereç bulunması halinde, bunların emniyeti sağlanmadan ateşleme işlemi yapılmamalıdır.
73. Ateşlemeden hemen sonra, hiç kimse ateşleme sahasına girmeyecektir. Patlamamış lağım deliklerine karşı uygun bir zaman beklenilecektir. Bu uygun zaman, elektrikle yapılan ateşlemelerde 5 dakika, diğerlerinde ise bir saatten az olmayacaktır.
74. Ateşleme sonrası, yeterli zaman geçtikten sonra, ateşçi, patlamamış lağım delikleri bulunup bulunmadığını kontrol eder. Tüm lağım delikleri ateşlenmiş ise çalışmaya müsaade eder.
75. Patlamayan bir lağım deliği bulunursa veya bundan kuşku duyulursa, fitille ateşlemeden en az bir saat, elektrikle ateşlemeden beş dakika geçmeden iş alanına hiç kimse giremez.
76. Patlamayan bir lağım deliğinin olması durumunda, tehlikenin ortadan kaldırılması için yapılan çalışmalarda, patlatma yapılan alanda görevli personel dışında başkasının olması yasaktır.
77. Patlamamış kartuş ve kapsüller bulunması olasılığına karşı, pasalar dikkatli bir biçimde kaldırılır. Gerekirse elle çalışma yapılıp kartuş ve kapsüller aranır. Bu durumda kürek, kazma ve benzeri aletler kullanılmaz.
78. Ateşçi, emniyetle çalışabilir demedikten sonra, hiç kimse ve hiçbir araç ateşleme sahasına yaklaşmayacak ve girmeyecektir.
Kritik Noktalar ;
* Patlayıcı maddeler asla personel kıyafetleri ile taşınmayacak özel kutu ve ambalajlarında nakil edileceklerdir.
* Anfo, dinamit yemlemesinin altını doldurmalıdır.
* Dinamit ve kapsüllere asla şok uygulanmayacaktır.
* Dinamit çapını kapsüle uydurmaya veya zorla delmeye çalışılmayacaktır.
* Patlatma yapılan alanda alüminyum, plastik gibi kıvılcım çıkarmayacak malzemeler kullanılmalıdır.
* Asla yemlemesi yapılmış bir delikten güç uygulanarak dinamit çıkarılmaya çalışılmayacaktır.
* Delikler içindeki dinamit asla çekilmeyecek, delinmeyecek ve darbe uygulanmayacaktır.
* Sahada çalışacak personelin kıyafetleri ve ayakkabıları anti-statik ve bu amaca uygun olacaktır.
