Sapan Kullanım Riskleri ve Risk Azaltma Yöntemleri
Sapanlar, sanayide kullanılan en yaygın kaldırma ve taşıma ekipmanlarıdır. Çelik halattan, polyesterden ve zincirden imal edilmiş çeşitleri vardır. Değişik boy ve çapta üretilen sapanlar çeşidine ve işlevine göre değişik işlerde kullanılırlar. Sapan çeşidinin, sapan çapının ve sapanlama yönteminin kaldırılacak yükün ağırlığına, şekline, büyüklüğüne göre uygun şekilde seçilmesi hayati öneme sahiptir.
Sapan ve Sapan işlerinde (sapanlama) cisim etkisi ile oluşan; cisim arasına sıkışma, cisim düşmesi, cisim çarpması, cisim kesmesi gibi sonuçların meydana geldiği iş kazaları yaşanmaktadır. Parmak kopması gibi uzuv kayıplı, şiddeti yüksek bu iş kazalarının kök nedenlerinin bilinmesi önlem alınması açısından önemlidir.
Aşağıda bu tür iş kazalarının kök nedenleri sıralanmıştır;
1. Yetersiz ve etkin olmayan eğitim,
2. Yanlış sapan seçimi,
3. Periyodik kontrol eksikliği,
4. Sapanların özensiz ve dikkatsiz kullanılması,
5. Kullanım talimatlarına uyulmaması,
6. Uygun olmayan koşullarda depolama,
7. Riski doğru algılayamama,
8. Yük kaldırmada tonaj aşımı,
9. Deforme olmuş sapan kullanımı,
10. Çalışan personelin üzerinden yük geçirme,
11. Çalışmaya başlamadan önce potansiyel tehlikeleri değerlendirmeme,
12. İşi biten sapanları depolama alanına kaldırmama,
13. Yük altındaki veya gergin sapanlara müdahale etme,
14. Yük taşınırken sapana elleçleme yaparak müdahale etme,
15. Sapanlanmış yükün etkin alanında durma.
SAPAN KULLANIMINDA GÜVENLİK KURALLARI
Sapanlardan ve sapan işlerinden (sapanlama) dolayı oluşabilecek risklerden korunmak için aşağıda listelenmiş olan güvenlik kurallarına uyulması gerekmektedir;
* Yükün ağırlığına ve durumuna göre uygun sapanı ve sapanlama tekniğini kullanın.
* Sapan kolları arasında geniş açı meydana gelmemesine dikkat edin; sapan kollarındaki açı ne kadar büyük olursa kollara düşen yükte o kadar büyük olur.
* Tek sapan kullanmayın; yükün dönmesine ve sapanın çözülmesine neden olabilir.
, Çift sapan kullanımında boylarının eşit olmasına dikkat edin.
* Keskin kenarlara tedbir almadan (sapanın kesilme durumu olan yerlere çelik saç veya takoz koyun) sapanlama yapmayın.
* Bir grup malzemeyi veya kayabilecek metal malzemeyi kaldırırken kaymaması için ahşap takozlar kullanın.
* Sapanlama yaparken sapanın yüke ve yükün sapana zarar vermemesine dikkat edin.
* Yükü sapanlayıp kaldırdıktan sonra yatay hareket etmeden önce (salınımı almak ve dönme riskini ortadan kaldırmak için) yükü dinlendirin.
* Yükü askıda bırakmayın.
* Sapanları ve yükü zemin üzerinde sürüklemeyin.
* Sapanlanmış yüklerle yatay hareketler sırasında çalışan personeli ve makinaları gözetin ve herhangi bir yere çarpmayacak şekilde yükü belli bir yüksekliğe kaldırın.
* Kullanılan sapanları işi bitince sapan dolabına kaldırın.
* 1 m’de % 10’dan fazla kırık olan sapanları, gamlı sapanları, paslı sapanları, ezik sapanları, sargıları gevşemiş sapanları kullanmayın (kullanmadan önce kontrol edin).
* Sapanı yükün ağırlık merkezine göre takın.
* Gözlü cıvata, kilit, zincir, kanca gibi kaldırma takımlarını usulüne göre kullanın.
* Sapanlama yaptıktan sonra kontrol ederek serbest olduğundan emin olun.
* Uzuvlarınızı sapan-yük, yük-makine vb. arasına sıkıştırmamaya dikkat edin.
* Yükün etki alanında durmayın ve başkalarının da durmasına veya geçmesine izin vermeyin.
* Sapan halkalarının kancaya rahat girip çıkacak şekilde olmasına dikkat edin.
* Kilit pimlerini sonuna kadar elle sıkın.
* Sıkışan sapanları vinç yardımıyla çekmeye çalışmayın.
* Yüke yön vermek için ellerinizi değil çektirme kolu veya bir ip kullanın.
* Gideceği yere kadar yükü önünüze alarak arkasından takip edin.
* Sapanların Emniyetli Çalışma Yüklerini aşmayın.
* Sapanlanmış yükleri; yürüme yolları, makinalar ve insanların üzerinden geçirmeyin.
* Emniyetli yük kaldırmak ve taşımak için kendinizi, iş arkadaşınızı, kaldıracağınız yükü, kaldırma takımlarını ve iş yerindeki makinaları emniyete alarak çalışın.
